Ik ben in het bezoekerscentrum van het Nationale Park Timanfaya en probeer te begrijpen hoe vulkanen ontstaan. Ik snap dat er wel drie manieren zijn. Even een lesje vulkanologie.

De eerste is dat de tectonische platen, dat zijn grote stukken van de aardkorst die op de mantel (een dikke schil om de kern) van de aarde drijven en die voortdurend in beweging zijn, onder elkaar doorschuiven. Het ondergedoken materiaal smelt in de mantel, wat leidt tot de vorming van magma dat naar het aardoppervlak kan opstijgen en vulkanen kan veroorzaken.

Ook bestaan er zogenaamde hotspots, ofwel breuklijnen in de aardmantel. Op de breuklijnen kan er magma uit het binnenste van de aarde naar de oppervlakte stijgen. Het magma doorboort dan de aardkorst en zo ontstaat een vulkaan. Een hotspot is relatief stabiel terwijl aardplaten eroverheen kunnen bewegen. Hawaii ligt bovenop zo’n hotspot. Als een plaat over een breuklijn beweegt, kunnen er opeenvolgende vulkanen ontstaan. Nieuwe vulkanen vormen zich terwijl oudere vulkanen geleidelijk wegdrijven van het breukgebied. Als het breukvlak onder een oceaan ligt, ontstaat er een keten van vulkanische eilanden, zoals de Canarische eilanden. Ligt het breukvlak onder land en het magma komt omhoog, dan ontstaat er gebergte en een keten van vulkanen, zoals in de Andes.

Tenslotte kunnen. tectonische platen. ook uit elkaar drijven. De aardkorst wordt dan uitgerekt en daardoor ontstaat er ruimte voor magma om naar boven. te komen. Onder een oceaan vormt zich dan, na stolling van het magma, een nieuwe oceanische korst en ontstaan er vulkanen. Dit gebeurde bij de mid-Atlantische rug, een langgerekte bergketen op de bodem van de Atlantische oceaan.

Als het wijken van de platen onder land gebeurt ontstaan er riftvalleien, zoals die in Ethiopië. Daar scheurde de aardkorst, creëerde een nieuwe korst en ontstond een diepe vallei met steile kliffen, bergen en vulkanen.

Hieronder zie je een filmpje van het centrum over de Unzen vulkaan in Japan die in 1991 na 200 jaar slapen wakker werd en 2 jaar lang actief was. Unzen braakte gigantische lavagolven uit die met snelheden van 200 km per uur naar beneden kwamen. Angstaanjagend en tegelijkertijd zo magisch dat ik er met een knoop in mijn buik naar kan blijven kijken.

De volgende dag  rijden we met een bus door het Timanfaya park langs askegels die eruit zien alsof er grijs poedersuiker overheen is gestrooid. Daaromheen stenen bommen die als knikkers in het rond werden geslingerd. We passeren rivieren van stroperig, als gedraaid touw gestolde lavadrab, dan langs een zee van grove poreuze brokstukken die alles in een chaos met zich meesleurde en verslond. De zwarte golven van scherp puin zochten hun weg tussen bestaande oude vulkanen naar de oceaan waar ze sissend en stomend stolden en hectares nieuw land maakten.

Hoewel vele dorpen door Timanfaya werden verslonden, zijn er ook gebieden die als door een mirakel werden gespaard en nu als eilanden in de zwarte zee liggen. Omdat de grove brokstukken zich vrij langzaam verplaatsten, hadden  de bewoners  nog de tijd om hun kameel te pakken en het vege lijf te redden, en bleef het aantal slachtoffers beperkt.

Er zijn niet veel mogelijkheden om zelf in het Nationaal park te wandelen, behalve langs de lange kustweg van Playa Madera naar el Golfo, van beide kanten lopen we een stuk het park in. Vanaf El Golfo passeer je stukken oud land, waar een houtige wolfsmelk groeit, waar zelfs de geiten hun neus voor ophalen, okergele korstmossen, en een vetplantje met oranjerode druifjes die zorgen voor een toefje kleur in de zwartgeblakerde massa.

Aan de andere kant van het park, bij Playa Madera,  beuken de golven met bulderend geraas tegen de lavawanden en watermassa’s van zeker 20 meter knallen de lucht in. De kracht van de golven heeft tunnels gesleten in kliffen van vele lagen lava. Geen plek om zelfs maar aan pootje baden te denken.

Vanuit het strand klimt een pad langs scherp lavapuin in waanzinnige rotsformaties. Het pad verdwijnt en dan zit er niets anders op om klauterend over de scherpe stenen een weg te zoeken. Om ons heen ruwe versteende velden in dofgrijs en zwart, waar nog geen grasspriet wil groeien en tussen de spleten slechts een dappere tor en sprinkhaan overleeft.

Lichen of korstmossen zijn de eerste tekenen van herstel als de ingewanden van de aarde weer tot rust zijn gekomen. Het zijn schimmels die samen met piepkleine algen die met het opstuivend zeewater op de lavarotsen terecht komen, een symbiose aangaan. En dan nog alleen als de omstandigheden ideaal zijn, op zonnige   beschutte plaatsen waar voldoende waterdamp tussen de kieren van het lava blijft liggen. Het duurt wel honderden jaren voordat een minuscuul plantje delen van het lava met een haast onzichtbaar harig tapijtje bedekt. En als deze korstmossen verder evolueren ontstaat er een zeer kwetsbaar maar kleurig korstje op de rotsen. Als je dat beseft, durf je haast je voeten nergens neer te zetten en is het heel begrijpelijk dat je niet zomaar in dit park mag rondbanjeren. Na een poos klunen tussen het scherpe gesteente draaien we om. Het is tijd om met een biertje languit in een stoel na te genieten van zoveel moois.

Ben je benieuwd naar het verschil tussen mossen en korstmossen, klik dan hier:Spoor zoeken