Blog

Het dak van de hemel

Het was de schrijver Paul Bowles die ons 30 jaar geleden naar Tanger bracht. We herlezen zijn boek “ the sheltering sky” dat door de verfilming veel bekendheid kreeg. Het boek speelt zich eigenlijk af in Algerije maar de film is voor een deel in Tanger opgenomen. Drie Amerikaanse socialites Port Moresby, zijn vrouw Kit en vriend Tunner arriveren in de stad en vestigen zich met enorme hutkoffers in Hotel Continental. Port en Kit hopen hun huwelijk nieuw leven in te blazen en reizen zonder plan en zonder tijd. Tunner zal een poos met hen door het land trekken om daarna weer naar huis te gaan. De drie reizen zonder te weten wat ze werkelijk zoeken naar de Sahara en lijken zich superieur te voelen in wat zij zien als een onderontwikkelde cultuur. Het wordt een nachtmerrie.

De film doet geen recht  aan het prachtige tijdloze boek dat ons een verontrustende spiegel voorhoudt. Verwende reizigers die zich afzonderen van het dagelijkse gedoe van de werkelijkheid en leven alsof geld, plaats en tijd er niet toe doen, belanden in een existentiële crisis als zij in een cultuur die hen geen houvast biedt in de problemen raken. Zij verliezen hun identiteit en raken letterlijk en figuurlijk compleet de weg kwijt.
De fascinerende schoonheid en tevens beangstigende leegte van de woestijn, is een perfect decor voor  thema’s als leven en dood, het zoeken naar zingeving, identiteit en vervreemding. Paul Bowles heeft de menselijke twijfel over wat het doel is in het leven treffend beschreven. De manier waarop hij je meeneemt van een gevoel van vervoering naar complete wanhoop in beklemmende taferelen is weergaloos.
De succesvolle film van Bertolucci is een geromantiseerde versie en een nogal stereotiepe erotische fantasie die niet erg overeenkomt met het originele verhaal. Maar de beelden van zinderende landschappen, de filmmuziek en vooral de acteerprestaties van een jonge Malkovich (en Debra Winger)  hebben een aantal scènes voor altijd in mijn geheugen gegrift.
Paul Bowles (1910) was een veelgevraagd componist, hij schreef muziek voor ballet en toneel. Hij merkte dat er een kant in hem was die hij niet in muziek kon uiten, en dat was de onaangename kant van het leven. Voor hem was schrijven een manier om een bepaalde spanning die hij van binnen voelde, kwijt te raken. Dat lukte alleen met woorden. The Sheltering Sky was zijn debuut, vele romans en korte verhalen volgden. In interviews vertelt hij dat Port waarschijnlijk wel op hem lijkt en dat hij bij Kit zijn vrouw Jane als model gebruikte, maar het blijft fictie. Als Jane getroffen wordt door een beroerte, ze overlijdt in 1973, gaat Bowles verhalen van Marokkaanse vrienden vertalen, onder wie die van zijn huisvriend Mohammed Mrabet. Paul Bowles bleef van 1947 tot zijn dood in 1999 in Tanger wonen.
Wij bezoeken Hotel Continental waar we lang geleden een paar nachten verbleven. Het hotel wordt verbouwd en is nu deels geopend als een soort museum voor nostalgische toeristen. Het is opmerkelijk hoe onbetrouwbaar het geheugen is, veel van wat we nu zien kunnen we ons niet meer herinneren.
Natuurlijk gaan we ook naar de café’s  waar Paul Bowles graag kwam, zoals café Hafa en drinken we een muntthee in café Baba. Als ik de foto’s in café Baba bekijk zie ik dat ook de Stones hier kwamen, maar die kwamen er vast niet om een theetje te drinken.
In het allereerste Amerikaanse consulaat overzee, een kado van de Sultan van Marokko aan de VS in 1821, is een hele vleugel aan Paul Bowles gewijd. Het gebouw dat verstopt ligt in de Medina, is nog steeds eigendom van de VS. Het is nu een museum en een cultureel centrum waar o.a. toneelstukken  worden opgevoerd met kinderen uit de stad; ook Paul Bowles heeft zich hiervoor ingezet en een toneelstuk voor hen geschreven.
In opdracht van The Library of Congress in Washington krijgt Bowles de opdracht de Marokkaanse volksmuziek vast te leggen.  Met een witte Kever  reist hij van het Rif, over de Atlas tot diep in de Westelijke Sahara om de Marokkaanse hypnotische blues vast te leggen. Hij schrijft erover in zijn boek met reisverhalen  ‘Their heads are Green and their Hands are Blue’. De CD ‘Music of Marokko’, Recorded by Paul Bowles, 1959′ is nog steeds beschikbaar, ook op Spotify.

Death is always on its way, but the fact that you don’t know when it will arrive seems to take away from the finiteness of life….we get to think of life as an inexhaustible well. And yet everything happens only a certain number of time, and a very small number really. How many more times will you remember a certain afternoon of your childhood, an afternoon that’s so deeply a part of your being that you can’t even conceive of your life without it? Perhaps four, or five times more? Perhaps not even that. How many more times will you watch the full moon rise? Perhaps twenty. And yet it all seems limitless… ( uit the sheltering sky)

TRANSLATE